Bir iş sahibi, bir patron için en zor kararlardan biri işini satmaya karar vermektir. Çoğu kez zor zamanların sinyalleri göz ardı edilir, iyi günlerin yakında geleceği düşünülür ancak çoğunlukla bu bekleyiş şirketin değerini daha da düşürür.
Bir şirketin satılması veya devredilmesi, şirketinizin hayatına başka birileri tarafından yönetilerek devam etmesi gerektiğini gösteren bir dizi sinyal oluşur ama muhtemelen bu zor kararı ertelemek en kolayıdır.
Şirket satma kelimesini her zaman başka birisine para karşılığı olarak satma şeklinde düşünmeyin, yönetimini devretmek de benzer bir prosedür veya alt yapı gerektirir. Örneğin işini 20 senede kurmuş bir “baba” oğluna veya kızına şirketi bir anda al ve yönet diyebilir mi ? Devir alan kişi bunu yapabilir mi ?
Bunun olmadığını biliyoruz, bir araştırmaya göre şirketlerin sadece % 30′u ikinci nesile geçerken üçüncü nesile geçenlerin oranı ise % 12 imiş. Bu konuda başka bir araştırma üçüncü nesil için % 4 oranını veriyor, ABD’de 1920′li yılların ilk 69 (en büyük 69) firmasından 1980′li yıllarda sadece 3 tanesinin yaşamına devam etmeside benzer bir istatistik. Kısacası insanlar 60 yaşını görebiliyor ama şirketlerin % 90′ı göremiyor.
Böyle olmak zorunda mı ? Değil elbette ama gerekenlerde yapılmalı.
Şimdi gelelim ne tip sinyal veya olaylar şirket sahibi (muhtemelen kurucusu) ile şirketin yollarınının ayrılması gerektiğini gösteriyor kısmına …
Şirketinizin rekabetçi durumunu korumak için büyük bir sermaye yatırımı yapmak zorunda olduğunuzu anladığınızda yatırımın ödeme vadesi sizin emeklilik planlarınızın ötesine taşıyor olabilir. Belki de artık bir stratejik ortak bulmanın zamanı gelmiştir. Bu sayede yeni bir kaynağın yanı sıra yeni bir enerji ile yatırım gerçekleşebilir, siz de benden sonra ne olacak diye düşünmezsiniz.
Büyük bir rakip her gün sizin pazar payınızı biraz daha küçültüyor ise çanlar çalmaya başlamış demektir. Mesela siz de bir şirketin hisse senetleri var ve ismi X olsun. Bir süre sonra dünya çapında bir şirketin X ile benzer bir ürün veya hizmeti satmaya başlayacağını öğrendiğinizde ne yaparsınız ? Herhalde hisselerinizi hemen satmaya çalışırsınız … Peki böyle bir durum sizin şirketinizin başına gelirse ne yapmalısınız ? Şirket sahipleri objektif olurlar ise ne yapacakları belli ya çekilecekler ya değişecekler (çekilmek tek yol değil elbette ancak üzerinize gelen dalganın yüksekliğini ve taşıdığı su miktarını doğru belirlemeli ve ona uygun dalgıç kıyafeti kullanmalısınız) …
Şirketinizin yoluna çevik, daha çok risk alan, girişimci bir firma çıktığında 3 ihtimal vardır. Birincisi onu satın alıp yok edersiniz, ikincisi yön değiştirip mücadele edersiniz, üçüncü olarak da siz satarsınız. Niçin hemen bir şey yapmalısınız ? Çünkü sizden çevik ve hırslı bir firma yolunuza çıktı ise amacı müşterilerinizi almaktır ve eğer alıyor ise geçen her gün şirketinizin değerini de düşürecektir. Eğer satmayı düşünüyorsanız şimdi yapmak en iyisidir.
Sektörünüzde önemli bir şirket sizin bir rakibinizi satın aldı ise pazarını genişletmek için bunu yapmıştır ve herhalde sizin müşterilerinize de gideceklerdir. Bir diğer ihtimali de siz değerlendirebilirsiniz … Bu büyük firmanın rakibi olan başka bir büyük firma da belki bunun üzerine benzer bir hamle yapıp şirket aramaya başlar. İşte satmak için en iyi zaman.
Eskisi kadar enerjik değilsiniz, sağlık endişeleriniz var veya artık uzaklaşmak, kendi sağdınız sütü içmek istiyorsunuz … İçinizdeki ilgi ve rekabet etme ateşiniz sönüyor ise belki de bırakmak en iyisi. Çünkü büyümüyor hatta daralıyor olabilirsiniz, bu durumda devam etmek bugüne kadar biriktirdiklerinizi de tehlikeye atmak olabilir.
Veya artık sıkıldınız, ölmeden önce yapılması gereken 100 şey kitabı okurken ben ne yapıyorum yahu dediniz ve bir anda ilgi alanınız değişti. İşte size güzel bir “terk etme” sebebi.
Çocuklarınız sizin işinizi devam ettirmek ile ilgilenmiyor veya yapamayacaklarına inanıyorsanız en iyisi onları ne yapacağı belli olmayan yöneticiler ve bir şirket ile baş başa bırakmamaktır. Hala daha para ediyor ve siz işin başında iken satın, onlar için kolay yönetilebilir bazı yatırımlar yapın ve benden sonra ne olacak endişenizi sonlandırın.
Çok önemli müşteri veya çalışanlarınızı kaybetti iseniz bu durumda ya radikal tedbirler ile yeni bir plan yapacaksınız ya da “terk etme zamanı” diyeceksiniz. İş sahipleri şirketleri için çoğu kez duygusal karar verir, işlerin düzeleceğini ümit ederler ancak çoğu kez bu olmaz. Radikal olmak, “tedavi edilemeyecek kolu kesmektir” ve terk etmenin hemen hemen tek alternatifidir.
Herşeyi bir gün satmak için organize etmiştiniz ve şartlar oluştu. Bu durumda zaten eliniz “EXIT” düğmesinde idi ve ona basacaksınız. Rekabet, pazar koşulları, şirketinizin pozisyonu … Hepsini uzun zamandır gözlüyor ve şirketinizi satmak için düzenliyordunuz. En sonunda iyi bir danışman ile beraber alıcılar ile görüşmeye başladınız ve hiç panik yaratmadan, iyi bir değer ile satışı ve misyonunuzu tamamladınız.
Şirketlerin yaşamına devam edebilmesi için yönetimin el değiştirmesi gerekir (aynı aile içinde veya yabancılar ile), başka türlü bir şirket nasıl 50 yılı aşabilir ki ! Bir şirketin el değiştirmesi ise bir kaç değişik şekilde olabilir. (Bu konu ile ilgili diğer yazıyı okumak isterseniz tıklayabilirsiniz “Firmanızın değişime ihtiyacı olup olmadığını nasıl anlarsınız” )
Sözün özü sonunda 4 ihtimal var (3 demek isterdim ama maalesef 4)…
1. Satıp tamamen işten çıkılabilir, buna yabancılar EXIT diyor.
2. Diğer yöntem büyük bir şirketin sizin stratejik ortağınız olması. Anlaşmalar iyi yapılmaz ve siz bir gün onlar için yük gibi görünmeye başladı iseniz sonuçta bir gün siz EXIT etmeseniz de stratejik ve büyük ortağınız sizi OUT etmiş olabilir. Bence uzun ve sancılı bir süreç ve sonunda bunun olma ihtimali var.
3. Diğer bir yöntem iş sahibinin işi aile bireylerine devretmesi. Bu durumda işin devam riski yine aile varlıklarını tehdit etmeye devam edecektir ancak en azında “kurucu” gidip biraz inek sağıp tavukların altından yumurta toplama zevkini tatmış olur. Tabi diğer alternatiflerde var, güzel bir motosiklet alıp saçları uzatmak (kaldı ise), bir tekne alıp turlamaya başlamak, dünyayı gezeceğim diye sırra kadem basmak gibi …
4. Şirketinizden önce sizin exit etme ihtimaliniz, bence ilk 3′ünden birini seçin
