Bakım Yönetimi

Üretim yapan bir tesiste “kullanılabilirlik” nedir ?

Kullanılabilirlik konusunun politik ve neresinden baktığınıza göre değişen cevapları olabilir. Örneğin bazıları ayar – setup için duruşu kader kabul edip bu hesaba almayabilir bazıları “planlı bakım” için harcanan  zamanı hesaplama dışı kabul edebilir. Ancak en basit anlamı ile Kullanılabilirlik = Üretim İçin Kullanılan Süre / Toplam Çalışma Süresi olarak tarif edebiliriz (yukarıda dahil edilen edilmeyenler bu denklemin bölen kısmını etkiler).

Bakım yönetimi bir iş merkezi veya ekipmanın “üretime ayrılan süresini” doğrudan etkiler ve bunu birden fazla yoldan yapar.

1. Planlı bakım çalışması için fazla zaman harcayarak

2. İş merkezlerinin plansız olarak duruşlarına engel olamayarak

3. Sadece ortaya çıkan problemlere eğilip gelecek için bir şey yapmayarak

Bakım yönetimine ciddi eğilen az sayıda firmayı bir yana bırakırsak çoğu firmanın bu konuda belirgin bir planının ve performans kriterinin olduğunu göremediğimi söyleyebilirim. Bunun bir çok mantıklı nedeni var ancak sonuç bana biraz mantıksız geliyor.

Belki patronlar ve yöneticiler tesis içi performansın veya ekipman kullanımının düşük olmasına başka bir gözle bakarlar ise bu konuya daha fazla ilgi gösterirler diye düşünüyorum. Diyelim ki bir iş merkeziniz var ve ortalama olarak bir vardiya içinde 1 saat çeşitli (planlı – plansız) sebepler ile duruş yaşanıyor olsun. Bunun sonucu 8 vardiya sonunda 1 vardiya kayıp demektir, bu süre içinde üretilebilecek olan ürünün getireceği değerden vazgeçmek, hem de sonsuza kadar vaz geçmek anlamına gelir (üretimde kaybedilen 1 saat geri kazanılamaz, zaman ileri doğru hareket eder). Kaybedilen her saat satılacak olan ürünün katma değeri kadar kayıptır. Her vardiya da 1 saat günde 2 vardiya çalışan bir şirket için 1 ay içinde yaklaşık 6 vardiyalık kayıp demektir … 6 vardiya boyunca satılabilir bir şey üretilmediği gibi bu süre için enerji, işçilik ve diğer masraflar gerçekleşmekte, o ekipmanın kapladığı alan değersiz bir iş için işgal edilmiş olmaktadır.

Şimdi düşünün, en son ve hangi sıklıkta hangi iş merkezinizin ne kadar durduğunu, niçin durduğunu, arıza sıklıklığı, onarım süresi için harcanan zamanı konuştunuz, bu konuda bilgi paylaştınız.

Yeni yatırım, yeni makina alımı söz konusu olduğunda herkesin fikri varken kayıplar söz konusu olduğunda daha az fikir ve katılım olması konunun sıkıcı olmasındadır diye düşünüyorum.

Biri demiş ki “üretim yönetimi sayıları okumaktan ibarettir” diğeri de sormuş “evet, ama hangi sayıları ?”

OEE konusu hakkında okumak isterseniz tıklayınız  >>>

MTBF – Mean Time Between Failure :  Bir iş merkezinin iki plansız duruşu arasındaki ortalama süresidir.

Formülü :

MTBF = Çalışma Süresi / Plansız Duruş Sayısı

MTBF değerinin zaman içinde artıyor olması sürprizlerin azaldığını, giderek daha az arızanın olduğu ve problemsiz çalışma dilimlerinin giderek uzadığı anlamına gelir.

mtbfpozitif

* Bir iş merkezinin aylar itibarı ile MTBF grafiği

MTBF değerinin azalıyor olması ise ölçüme söz konusu olan çalışma diliminde aksiliklerin artıyor olması demektir, kısacası MTBF değeri ne kadar yüksek ise o kadar iyidir.

Formülde yer alan çalışma süresinin gerçek süre olması önemlidir.
Örneğin bir iş merkezimizin kapasitesi aylık 250 saat iken sadece 50 saat çalıştı ise 50 saat kabul edilmelidir, çünkü arızaların oluşu ile çalışmanın ilişkili olması gerekir.

MTBF, Bakım Yönetimi için kullanılan anahtar performans kriterlerinden birisidir.

Otonom bakım 7 adımda uygulanır ve bir ekip çalışmasıdır

1- Makinanın günlük temizliği ve sorun belirtilerinin öğrenilmesi
2- Kirlenmeyi engelleyecek yöntemlerin öğrenilmesi, zor ulaşılan yerlerin kolay ulaşılır hale getirilmesi
3- İlk temizlik,inceleme ve yağlama standartlarının oluşturulması
4- Kontrol prosedürleri hakkında genel eğitim yapılması
5- Kontrolların ?otonom? yapılmaya başlanması
6- Standartların ve Görsel Yönetimin uygulanması
7- Tam Otonom Bakımın başlaması

Planlı Bakım sisteminiz 3 farklı bakış açısı ile planlı emirler üretebilir; bunlar Periyodik, Önleyici ve Kestirimci olarak isimlendirilirler.

Periyodik Bakım : Önceden belirlenmiş zaman aralıkları ile tekrarlanan, takvime bağlı bakım yapmayı ifade eder. Örneğin haftada 1, 2 ayda 1, her Cuma günü gibi tanımlanıyor olabilir.

Önleyici Bakım : Genellikle cihazın kullanımına orantılı olarak tarif edilen bakım türüdür. Cihazın üzerindeki sayaçlar, bir araç ise yaptığı kilometre veya cihazın elektrik, su sayaçları gibi kullanıma orantılı parametrelerine göre planlanıyor olabilir.

Kestirimci Bakım : Cihazın üzerinde ölçülen değerlere veya ürettiği ürünlerde yapılan ölçümlere göre karar verilen bakım yapma şeklidir. Örneğin vibrasyon değeri, bir noktadan ölçülen elektriksel değerler vs… gibi ölçümlerin belirlenen noktanın altında veya üstünde olmasına göre iş emirleri tetiklenirler.

Arıza Oranı (Failure Rate)  veya Plansız Duruş Gerçekleşme İhtimali diye tanımlanan değer bir ihtimal oranıdır.

Formülü :

Arıza Oranı = Plansız Duruş Sayısı / Çalışma Süresi

Örneğin 200 saat çalışmış olan bir tezgah bu dönem içinde 18 kez plansız olarak durmuş ise Arıza Oranı 0,09 olacaktır . Bu değer  ?bir birim zaman içinde plansız duruş olma ihtimali? olarak düşünülmelidir.Diğer bir deyimle bu örneğimizdeki tezgahın 1 saat içinde plansız duruşa maruz kalma ihtimali % 9′dur.

arizaorani_bakim_yonetimi

Yukarıdaki Arıza Oranı grafiği bize bu iş merkezinin giderek daha iyi duruma getirildiğini göstermektedir. Bu tezgahın MTBF değeri yükselirken MTTR değeri azalıyor olmalıdır.

Arıza Oranı, Bakım Yönetimi için kullanılan anahtar performans kriterlerinden birisidir.

MTTR – Mean Time To Repair veya Retrieve : Plansız olarak gerçekleşmiş olan bir duruşun ortalama süresidir. Diğer bir deyimle bir iş merkezinin plansız olarak durduğu andan tekrar çalışır duruma gelişinin ortalama değeridir. Doğal olarak ne kadar küçük bir değer olur ise o kadar iyidir.

Formülü :

MTTR = Plansız Duruş Süresi / Plansız Duruş Sayısı

mttrpozitif_bakim_yonetimi

* Bir iş merkezinin aylık MTTR grafiği, zaman ilerledikçe azalıyor olması olumlu.

MTTR, Bakım Yönetimi için kullanılan anahtar performans kriterlerinden birisidir.

Bir cihazın veya tezgahın çalışmaya hazır bulunma orantısıdır. Doğal olarak bu değer ne kadar yüksek ise o kadar iyidir.

Formülü :

Availability = Çalışma Süresi * 100/ (Çalışılan Süre + Plansız Duruş Süresi)

availability_bakim_yonetimi

Bu grafik Hazır Bulunma Oranı giderek yükselen bir cihaza aittir. Formüle baktığınızda bunun olabilmesi için “Plansız Duruş” süresinin azalması gerekmektedir, bu ise hem MTBF’in yükselmesi hem de MTTR’nin düşüyor olması demektir. Plansız Duruş sıfıra yaklaştıkça MTBF sonsuza, MTTR ise sıfıra inecek dolayısı ile Hazır Bulunma Oranı 100 olacaktır.

Availability, Bakım Yönetimi için kullanılan anahtar performans kriterlerinden birisidir.